ជំងឺរលាកថ្លើម
ជំងឺរលាកថ្លើមគឺជាស្ថានភាពនៃការរលាកនៃថ្លើមដែលបណ្តាលមកពីមេរោគឆ្លងផ្សេងៗ និងកត្តាឥរិយាបថរស់នៅមួយចំនួនដែលនាំឱ្យមានការរលាកថ្លើមនេះឡើង និងអាចឈានដល់ការបាត់បង់ជីវិត។ វីរុសនៃជំងឺរលាកថ្លើមមាន 5ប្រភេទ ដែលហៅថាប្រភេទ A, B, C, D និង E។ ជំងឺរលាកថ្លើមមានរបៀបនៃការចម្លងផ្សេងៗ គ្នា ហើយភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃជំងឺ វិធីការការពារ និងការព្យាបាលក៏ផ្សេងគ្នាផងដែរ។ ជាពិសេស ប្រភេទ B និង C ដែលនាំឱ្យកើតជំងឺរ៉ាំរ៉ៃលើមនុស្សរាប់រយលាននាក់ក្នុងសាកលលោក។ មេរោគប្រភេទទាំង២នេះ គឺជាមូលហេតុទូទៅបំផុតនៃជំងឺ ក្រិនថ្លើម មហារីកថ្លើម និងការស្លាប់ដោយសារមេរោគរលាកថ្លើម។ យោងតាមទិន្នន័យនៃអង្គការសុខភាពពិភពលោកបានឱ្យដឹងថា មានមនុស្សប្រមាណ 354 លាននាក់នៅទូទាំងពិភពលោករស់នៅជាមួយជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ឬ C ប៉ុន្តែភាគច្រើន គឺមិនបានទទួលការធ្វើ តេស្ត និងការព្យាបាលនោះឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណា ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទមួយចំនួនអាចការពារបានតាមរយៈការចាក់វ៉ាក់សាំង។ ទិន្នន័យរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក ដដែល បានរកឃើញថា មានមនុស្សប្រមាណ 4.5 លាននាក់អាចត្រូវបានការពារពីការស្លាប់មុនអាយុ នៅក្នុងប្រទេសដែលមានចំណូលទាប និងមធ្យមនៅឆ្នាំ 2030 តាមរយៈការចាក់វ៉ាក់សាំង ការធ្វើតេស្តរោគវិនិច្ឆ័យ ប្រើប្រាស់ថ្នាំព្យាបាល និងយុទ្ធនាការអប់រំ។ ហេតុនេះ ការចាក់វ៉ាក់សាំង គឺជាផ្នែកមួយនៃការឆ្លើយតបគោលដៅនៃការកាត់បន្ថយជំងឺរលាកថ្លើមនៅក្នុងពិភពលោក គឺ កាត់បន្ថយការឆ្លងជំងឺរលាកថ្លើមថ្មីចំនួន 90% និងការស្លាប់ចំនួន 65% ចន្លោះឆ្នាំ 2016 និង 2030។
សូមស្វែងយល់ពីជំងឺរលាកថ្លើមទាំង ៥ប្រភេទជាមួយគ្នា៖
១. ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A៖ ជាទូទៅ ឆ្លងតាមរយៈការប៉ះពាល់ ឬហូបចំណីអាហារ ឬភេសជ្ជៈកខ្វក់ដែលមានមេរោគ។ រោគសញ្ញានៃជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A អាចបាត់ទៅវិញដោយខ្លួនឯងដោយមិនចាំបាច់ព្យាបាល ប៉ុន្តែការជាសះស្បើយអាចចំណាយពេល ២-៣ សប្តាហ៍។
២. ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B៖ អាចជាជំងឺស្រួចស្រាល ឬជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ។ វាឆ្លងតាមរយៈសារធាតុរាវក្នុងរាងកាយដូចជាឈាម ទឹករងៃ ដែលអាចឆ្លងពីម្ដាយទៅកូនអំឡុងពេលសម្រាល និងឆ្លងតាមរយៈការរួមភេទ ជាដើម។ ចំពោះ ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទនេះអាចព្យាបាលបាន តែមិនជាសះស្បើយ ១០០% ទេ។ មានន័យថាបើយើងកើតជំងឺនេះ ព្យាបាលកាន់តែឆាប់ ភាគរយនៃការរងផលវិបាកកាន់តែទាប។
៣. ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ C៖ ក៏អាចមានលក្ខណៈស្រួចស្រាល ឬ រ៉ាំរ៉ៃដែរ។ ជារឿយៗ វាឆ្លងតាមរយៈការប៉ះពាល់ឈាមពីអ្នកជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ C ( ការចម្លងដូចរលាកថ្លើម B ដែរ )។ វាមិនបង្ករោគសញ្ញានៅដំណាក់កាលដំបូង វាអាចនាំឱ្យមានការខូចខាតថ្លើមជារហូតនៅដំណាក់កាលធ្ងន់ក្រោយៗទៀត។
៤. ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ D៖ គឺជាទម្រង់ធ្ងន់ធ្ងរមួយនៃជំងឺរលាកថ្លើមដែលកើតឡើងតែចំពោះអ្នកជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទB វាក៏អាចមានលក្ខណៈស្រួចស្រាល ឬរ៉ាំរ៉ៃផងដែរ។
៥. ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ E៖ ច្រើនតែបណ្ដាលមកពីផឹកទឹកកខ្វក់។ ជាទូទៅ វាអាចបាត់ទៅវិញដោយខ្លួនឯងក្នុង រយៈពេលពីរ ទៅបីសប្ដាហ៍ដោយមិនមានផលវិបាកយូរអង្វែង។
ជំងឺរលាកថ្លើមមាន៣ ប្រភេទដែលយើងឭញឹកញាប់ជាងគេនោះគឺ រលាកថ្លើមប្រភេទ A, B និងរលាកថ្លើមប្រភេទ C។ ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A អាចព្យាបាលជាសះស្បើយ ប៉ុន្តែបើប្រភេទ B និង C វិញ ជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ ពិបាកព្យាបាលជាសះស្បើយណាស់។
រោគសញ្ញា៖
អ្នកអាចកត់សម្គាល់ពីរោគសញ្ញានៃជំងឺរលាកថ្លើម មានដូចជា៖
អស់កម្លាំងល្ហិតល្ហៃ
គ្រុនក្ដៅខ្លាំង
ឈឺពោះ
ស្បែកនិងភ្នែកឡើងលឿង
ក្អួតចង្អោរ
ទឹកនោមពណ៌លឿងចាស់
បាត់បង់ចំណង់អាហារ
ចំណាំ : ចំពោះករណីអ្នកជំងឺរលាកថ្លើមមួយចំនួនក៏មិនមានលេចចេញនូវរោគសញ្ញាដែរ ដូច្នេះហើយទើបទាមទារឱ្យយើងទាំងអស់គ្នាត្រូវតែត្រួតពិនិត្យសុខភាពប្រចាំឆ្នាំ។
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
គេអាចធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺរលាកថ្លើម បានតាមរយៈ ការសាកសួរប្រវត្តិជំងឺផ្ទាល់ខ្លួន និងគ្រួសារ ការពិនិត្យរាងកាយ និងតេស្តអមវេជ្ជសាស្រ្ត (តេស្តឈាមរកមេរោគរលាកថ្លើម មុខងារថ្លើម និងអេកូសាស្រ្ត ជាដើម)។
ការព្យាបាលអាស្រ័យទៅលើប្រភេទនៃជំងឺរលាកថ្លើម អាចជាថ្នាំគ្រាប់ ឬជាថ្នាំចាក់។ ការព្យាបាលនេះគឺត្រូវតែទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យឯកទេសដែលមានជំនាញច្បាស់លាស់។
ការបង្ការ
យើងអាចបង្ការជំងឺរលាកថ្លើមបានតាមរយៈ
ការហូបស្អាត ផឹកស្អាត
ចាក់វ៉ាក់សាំងការពារមេរោគរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង B
ប្រើស្រោមអនាម័យឱ្យបានត្រឹមត្រូវរាល់ពេលមានការរួមភេទ
កុំប្រើវត្ថុមុតស្រួចចាក់ទម្លុះស្បែករួមគ្នា
ប្រែសម្រួលដោយ វេជ្ជ. ខូវ ហ្គិចហុង គ្រូពេទ្យទទួលបន្ទុកគ្លីនិករ៉ាក់ ស្ទឹងមានជ័យ
ប្រភពឯកសារ៖ ឯកសារគ្លីនិករ៉ាក់, WHO
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗទៀត៖
កិច្ចសម្ភាសន៍អំពី "ទំនាក់ទំនងជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទបេ និងការរួមភេទ"
មតិយោបល់